Oni są wśród – o dysleksji słów kilka

Dysleksja rozwojowa to zespół specyficznych trudności w uczeniu się czytania i pisania, w uproszczonej formie – dysleksja. Określenie – rozwojowa, oznacza, że jej symptomy występują na każdym etapie rozwojowym, a opisane trudności nie pojawiają się nagle i występują od początku nauki szkolnej. Powinno się je dostrzec już w wieku przedszkolnym i wczesnym wieku szkolnym, choć wówczas mówi się o ryzyku dysleksji. Określenie – specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu  podkreśla, że występują one
u dzieci o prawidłowej inteligencji.

Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu mogą występować w trzech formach:

Dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu.

Dysortografia – specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni.

Dysgrafia – trudności w opanowaniu czytelnego poziomu graficznego pisma.

Dziecko ryzyka dysleksji to dziecko niewykazujące gotowości szkolnej,
o nieharmonijnym rozwoju z powodu opóźnień rozwoju funkcji, które uczestniczą
w nauce czytania i pisania. Termin – ryzyko dysleksji, zaproponowała prof. Marta Bogdanowicz w nawiązaniu do terminologii, jaka była używana podczas kampanii Europejskiego Towarzystwa Dysleksji w 1993 roku. Występowanie trudności
w czytaniu w klasie 0 i utrzymywaniu się w klasie I, pomimo podjętej pomocy
w opanowaniu tej umiejętności, wskazuje na ryzyko dysleksji. Gdy dziecko pochodzi
z nieprawidłowej ciąży czy porodu, lub gdy w rodzinie występowały przypadki dysleksji rozwojowej, konieczne jest badanie Skalą Ryzyka Dysleksji M. Bogdanowicz. Jeśli pomoc
w formie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych nie daje efektów, konieczne jest zdiagnozowanie dziecka w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Określenie „ryzyko dysleksji” może być zastosowane do klasy II. Trwająca trzy lata nauka czytania powinna pozwolić na zorientowanie się, z jakiego powodu dziecko ma trudności. W tym czasie powinno mieć zapewnioną pomoc pedagogiczną w postaci zajęć korekcyjno-kompensacyjnych i logopedycznych.

 

Symptomy dysleksji:

• wiek przedszkolny (3-5 lat) objawy „ryzyka dysleksji”

– opóźniony rozwój ruchowy, trudności z utrzymywaniem równowagi, koordynacją ruchów, niechęć do zabaw ruchowych,

– mała sprawność ruchowa rąk podczas czynności samoobsługowych, rysowania (rysunki na słabym poziomie, niechęć do rysowania)

– opóźniony rozwój mowy, trudności z wypowiadaniem złożonych słów, zapamiętywaniem nazw szeregów nazw np.: pór roku, posiłków.

• najstarsze przedszkolaki (6 -7 lat) objawy „ryzyka dysleksji”

– trudności z wymową (przekręcanie słów), wadliwa wymowa, błędy gramatyczne,

– trudności z zapamiętywaniem wierszyków i piosenek,

– trudności z odróżnieniem podobnych głosek, z wydzielaniem sylab i głosek ze słów oraz łączeniem ich w słowa (analiza sylabowa i głoskowa),

– niechęć do rysowania, trudności z odtwarzaniem figur, wzorów i szlaczków,

– trudności z układaniem obrazków z elementów według wzoru,

– oburęczność – mylenie prawej i lewej ręki, nogi itp.,

– trudności w nauce czytania (realizacja programu klasy „0″)

• wiek młodszy (I-III klasa) objawy „ryzyka dysleksji”

– utrzymywanie się powyższych objawów zaburzeń i trudności w uczeniu się,

– trudności z zapamiętywaniem nazw, nazwisk, szeregów nazw (dni tygodnia, miesięcy), tabliczki mnożenia, dat zapisywania liczb wielocyfrowych,

– mylenie liter podobnych pod względem kształtu (b-p-d-g, l-ł-t, m-w),

– mylenie liter odpowiadających głoskom podobnym dźwiękowo (d-t; g-k z-s),

– opuszczanie, dodawanie przestawianie liter, sylab oraz rozdzielanie wyrazów,

– trudności z pisownią zmiękczeń, głosek nosowych

– brzydkie pismo i rysunek.

• wiek starszy szkolny (powyżej IV klasy – do szkoły średniej):

– trudności w czytaniu często zmniejszają się lub ustępują,

– trudności w pisaniu mogą ograniczać się głównie do błędów ortograficznych,

– trudności mogą uogólnić się na inne przedmioty, np. języki obce.
Występowanie wielu symptomów powoduje nasilone trudności w nauce. Uczeń
z dysleksją musi być czujny i nie przerywać pracy mimo wyraźnej poprawy. Dysleksja jest problemem całego życia.

Pozytywne aspekty wczesnej diagnozy ryzyka dysleksji

Dziecko zniechęcone niepowodzeniami nie chce chodzić do szkoły, ma częste napady złego humoru, wycofuje się z kontaktów rówieśniczych. Najczęściej dopiero wtedy rodzice poszukują pomocy specjalisty i dziecko trafia do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, czy też innej poradni specjalistycznej. Dziecko ma już wtedy określone trudności w nauce, których można było uniknąć poprzez jego wcześniejszą baczną obserwację. Nie możemy czekać na niepowodzenia dziecka, musimy im zapobiegać! Z tego właśnie powodu już
w przedszkolu pedagodzy powinni zwrócić uwagę na dzieci ryzyka dysleksji. Sami rodzice
w domu mogą również obserwować swoją pociechę, a w razie niejasności konsultować się
z nauczycielami przedszkolnymi.

Warto zauważyć, czy dziecko:

• łatwo uczy się na pamięć wierszyków, piosenek,
• potrafi wyróżniać dźwięki z otoczenia,
• potrafi zharmonizować ruch z muzyką,
• potrafi posługiwać się przyborami do rysowania, malowania,
• umie wskazać szczegóły różniące dwa obrazki,
• opanowało czynności samoobsługowe,
• przechodzi przez ławeczkę nie tracąc równowagi itp.

Stała obserwacja i bieżące „wyłapywanie” dzieci ryzyka dysleksji jest wielce istotna dlatego, iż o wiele dłużej trwa terapia dzieci, u których błędy i złe nawyki w czytaniu zostały już utrwalone. Specyficzne trudności w nauce czytania i pisania w młodszym wieku szkolnym można zwalczyć, czy też zminimalizować. Niestety nie da się tego zrobić
w starszym wieku szkolnym – tam terapia jest tylko kwestią zmniejszania trudności, a nie ich trwałego wyzbycia. Wczesna diagnoza to mniej dzieci dyslektycznych w starszych klasach.

 

Bibliografia:

1. Bogdanowicz, A. Bućko, R. Czabaj, Modelowy system profilaktyki
2. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole
3. Bogdanowicz, A. Bućko, R. Czabaj, Modelowy system profilaktyki i pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom z dysleksją. Przewodnik dla nauczyciela; Wydawnictwo Operon, Gdynia 2008

 

Selwana Szołek