Andrzej Lubomirski herbu Szreniawa

Andrzej Lubomirski herbu Szreniawa – ostatni Ordynat Przeworski, członek austro-węgierskiej Izby Panów, poseł na sejm galicyjski, kurator literacki, działacz gospodarczy.

Urodził się 22 VII 1862 r. w Przeworsku jako syn Jerzego Henryka Lubomirskiego i Cecylii z Zamoyskich. Po ojcu odziedziczył Ordynację Przeworską, po matce Korczynę. 6 V 1885 r. zawarł w Krakowie związek małżeński z Eleonorą z Husarzewskich. Doczekał się czworga dzieci: Heleny Marii (ur. 1886), Jerzego Rafała (ur. 1887), Teresy Izabeli (ur. 1888) i Marii Innocenty (ur. 1894).

Książę Andrzej ukończył Gimnazjum Świętej Anny w Krakowie. Na Uniwersytecie Karola w Pradze uzyskał doktorat z prawa. Zasłużył się jako kurator Ossolineum – w 1882 r. rozpoczął renowację Zakładu poprzez powiększenie zbiorów, rozbudowę działu wydawniczego i drukarni, remonty budynków, tworzenie filii. W 1892 r. ufundował Stypendium Ossolineum im. A. Małeckiego. Od 1896 r. był członkiem Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych we Lwowie, od 1897 r. sprawował funkcję prezesa Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego, a w latach 1889-1901 był konserwatorem zabytków historycznych i sztuki w Galicji Zachodniej.

 

Był jednym z przywódców konserwatystów galicyjskich. Od 1887 r. zasiadał
w austriackiej Izbie Panów jako dziedziczny członek. Posłował do Galicyjskiego Sejmu Krajowego od 1898 r. (członek komisji: bankowej, budżetowej, gospodarstwa wiejskiego, kolejowej, przemysłowej, wodnej).
W latach 1907-1918 był posłem do austriackiej Rady Państwa, przewodniczył frakcji Podolaków w Kole Polskim. Należał do Stronnictwa Prawicy Narodowej, współfinansował jego czasopismo „Rola”. W czasie I wojny światowej należał do Sekcji Wschodniej Naczelnego Komitetu Narodowego,
w 1915 r. został wybrany do Komitetu Opieki nad Internowanymi Polakami
z Królestwa Polskiego. Na przełomie 1918/19 zabiegał we Francji o powrót Hallerczyków do Polski. Brał udział w konferencji pokojowej w Paryżu
w 1919 r. jako ekspert do spraw gospodarczych. W niepodległej Polsce sprawował funkcję posła sejmu III kadencji (1930-1935)  z listy BBWR
i marszałka seniora. Przewodniczył sejmowej komisji odbudowy kraju, zasiadał w komisjach: komunikacyjnej, przemysłowo-handlowej i spraw zagranicznych.

Od 1903 r. książę Andrzej sprawował funkcję przewodniczącego Centralnego Związku Galicyjskiego Przemysłu Fabrycznego, zaś od 1904 r. prezesował Lidze Pomocy Przemysłowej dla Galicji. Od 1912 r. należał do: ogólnoaustriackiej Rady Przemysłowej, wydziału Towarzystwa Galicyjskiej Kasy Oszczędności, Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, Krajowej Rady Kolejowej, zarządu Towarzystwa Kółek Rolniczych i Akcyjnego Banku Związkowego. Był członkiem Rady Powiatowej w Łańcucie i Przeworsku oraz Okręgowej Rady Szkolnej w Przeworsku.

Funkcję ordynata przeworskiego pełnił od chwili osiągnięcia pełnoletniości
w 1882 r. Z jego inicjatywy ukonstytuowało się w Przeworsku, w 1894 roku, Galicyjskie Akcyjne Towarzystwo Przemysłu Cukrowniczego (miał w nim 51 % udziałów), które w ciągu roku wzniosło największą w ówczesnej Galicji cukrownię. Dla ułatwienia transportu surowca do cukrowni, zbudował kolej wąskotorową z Przeworska do Dynowa. Z jego inicjatywy powstała też kolej normalnotorowa z Tarnowa do Szczucina.

W Przeworsku założył również gorzelnię, fabrykę likierów i wódek, mleczarnię, wytwórnię serów deserowych, warsztaty mechaniczne, betoniarnię, wytwórnię dachówek, kilka cegielni, młynów parowych, tartaków i stolarni. Gospodarstwo Ordynacji Przeworskiej uznano za najlepiej zagospodarowany majątek
w Galicji. Tworzyły je uprawy rolne (głownie produkcja pszenno-buraczana) oraz pola doświadczalne, gdzie pracowano nad wyhodowaniem bardziej wartościowych odmian. W skład gospodarstwa wchodziła też hodowla rasowych koni, bydła i drobiu oraz stawy rybne.

20 VII 1929 r. ordynat podejmował w Przeworsku prezydenta Ignacego Mościckiego. W 1938 r. czynnie angażował się w sprawę sprowadzenia do Polski relikwii św. Andrzeja Boboli. W czasie II wojny światowej przebywał
w Przeworsku i Lwowie. Ciosem dla ordynata było ograbienie pałacu z kolekcji obrazów, cennych mebli, unikatowych numizmatów i zbiorów bibliotecznych. W 1944 r. po przeprowadzeniu reformy rolnej Ordynacja Przeworska przestała istnieć. Książę wyemigrował do Brazylii, gdzie zmarł 29 XI 1953 r.
w Jacarezinho.

Szymon Wilk
Redaktor

Facebook

Get the Facebook Likebox Slider Pro for WordPress
Przeczytaj poprzedni wpis:
Jan Chrzanowski – Zapomniani bohaterzy ziemi przeworskiej

Ziemia przeworska lat trzydziestych i czterdziestych we wspomnieniach mjr Kazimierza Mireckiego pseudonim Tadeusz „Żmuda” Część III : Zapomniani bohaterzy ziemi

Zamknij